«شیخیه»، بستر پیدایش بابیت و بهائیت

یاد آوری

در بخش فرقه‏شناسی این فصلنامه با موضوع ((مهدویت و فرقه‏های انحرافی)) دو مقاله در شماره‏های 1 و 2 آمده است. هر دو مقاله، با نگاهی خاص به بررسی فرقه ((شیخیه)) پرداخته‏اند و در باب پیدایش این فرقه، رهبر و ویژگی‏های وی، موضع‏گیری عالمان نسبت به آنان و در نهایت بررسی و نقد عقاید پایه‏گذار ((شیخیه)) مطالبی آورده شد.

اینک سلسله مقالاتی که با این قلم (به توفیق الهی) منتشر خواهد شد، در خصوص فرقه منحرف و ضالّه ((بهائیت)) است؛ و لیکن پیش از پرداختن به آن، لازم است ریشه‏های فکری‏ای که به ((بابیت)) و ((بهائیت)) ختم شد، نقد و بررسی گردد تا خوانندگان با بصیرت بیشتر، در صدد کشف چگونگی راه‏یابی انحراف در میان افراد و گروه‏ها برآیند. از این رو، اینک با بسط بیشتری از ((شیخیه)) و ((افکار و اعتقادات آنان)) سخن خواهیم گفت تا جریان شکل‏گیری فرقه ضالّه ((بابیت)) و ((بهائیت))، به درستی ترسیم کرده، به نقد و بررسی عقاید آنان بپردازیم.

شیخیه‏

فرقه شیخیه، براساس تعالیم عالم شیعی، شیخ احمد احسائی، در نیمه اول قرن سیزدهم به وجود آمد. پیروان این فرقه مجموعاً از مردم بصره، حلّه، کربلا، قطیف، بحرین و بعضی از شهرهای ایران بودند.(1)

اساس این مذهب، مبتنی بر ترکیب ((تعبیرات فلسفی قدیم)) متأثر از آثار سهروردی با اخبار آل محمد (ص) است.(2) آموزه‏های ویژه بنیان‏گذار این فرقه، غیر از آن که مایه انشعاب داخلی فرقه شد؛ زمینه ساز پیدایش دو فرقه منحرف ((بابیت)) و ((بهائیت)) نیز گردید.

نام دیگر این گروه ((کشفیه)) است. کشفیه، کنایه از کشف و الهامی است که رهبران این فرقه، برای خود قائل بودند. مدعی جانشینی شیخ، فردی به نام ((سیدکاظم رشتی)) بود. وی در خصوص نام‏گذاری شیخیه به ((کشفیه)) می‏نویسد:

((خداوند سبحان، حجاب جهل و کوری دین را از بصیرت‏ها و چشم‏های ایشان برداشته و ظلمت شک و ریب را از قلوب و ضمایر آن‏ها برطرف کرده است)).(3)

این فرقه به ((پایین سری)) – در مقابل ((بالاسری)) – نیز نامیده شده است. علّت نام‏گذاری آن ممنوع